Concello de Xermade

A Serra da Carba delimita ao concello polo Norte, chegando aos 876 metros en Goía – Peñote. Ao Oeste, está a Serra da Loba, co cumio de 706 metros no Candieiro e os 702 metros no Serrón do Lobo.

Numerosos ríos e regatos reparten a auga do Concello ata o Atlántico e o Cantábrico. A través do Trimaz e o Labrada, chegan ao Ladra, que a canaliza ata o río Miño.

Polo Norte, o río Eume delimita Xermade e Muras, recollendo as augas do Chamoselo e o Folgoso.

O clima é oceánico con invernos chuviosos e con neve nos cumios. Os veráns son frescos e axeitados para a práctica de deportes de natureza.

A totalidade do Concello está incluído na Reserva da Biosfera “ Terras do Miño “, onde a auga é a protagonista dos ecosistemas.

RÍO EUME: Delimita Xermade polo Noroeste, dando nome ao Parque Natural Fragas do Eume. Este espazo está cuberto en grande parte por bosques de carballo e castiñeiro con alta diversidade de especies forestais e fauna. Abarca unha zona de Xermade limitando coa provincia de A Coruña.

COMPLEXO HÚMIDO PARGA – LADRA – TÁMOGA:  Está formado por unha extensa rede fluvial con lagoas, árbores de ribeira ( ameneiros, salgueiros, freixos, carballos e acibros centenarios…) e zonas húmidas asociadas a pasteiros, áreas agrícolas.  Acolle un importante número de aves acuáticas e mamíferos.

LIC SERRA DO XISTRAL: Inclúe no seu espazo de Rede Natura a Serra da Carba Sistema montañoso que se extende polo norte do Concello. De gran importancia ecolóxica pola presencia de especies endémicas típicas destas zonas e diversos tipos  de uces. Na parte alta dos vales predomina o bosque caducifolio.Fauna variada pola diversidade de hábitats.

MUÍÑOS: Os muíños de auga son edificacións singulares espallados por toda a xeografía do concello usados para moer o gran dos cereais colleitados na zona e que se almacenaba nos hórreos ou cabazos; dos que aínda quedan mostras no Concello con antigüidade superior a un século.

BATÁNS: Son máquinas movidas pola forza da auga, detinadas a trocar os tecidos tradicionais ( basicamente liño ), en tecido máis compactos, mediante o mecanismo de mazos de madeira. Hai restos destas construcións en Lousada, a carón do rego Folgoso.

CASA DA NEVEIRA:  Situada tamén en Lousada. É un edificio de base rectangular, en pedra. A neve que se recollía en zonas próximas no inverno, pisábase na Casa da Neveira ata convertela en xeo, separado por láminas de palla para permitir así o seu corte posterior. Era usada para conservar o peixe no porto de Ferrol, ata onde chegaba a través do Camiño Real.

FOXOS DO LOBO:  Empregados ata o primeiro terzo do século XX para a caza destes animais. As parroquias de Lousada, Momán e Cazás gardan vestixios destes elementos.

CÁRCERE DE ROUPAR:  Edificio usado polo correxidor do rei en tempos do Conde de Amarante, como cadea.

FRAGA DA LAGOA:  Nicho ecolóxico, no que carballos e acivros centenarios se mesturan co bosque autóctono. Na cabeceira nace o río Trimaz, ao que se unen outros regatos que baixan da Serra da Carba.

Varios xacementos do Paleolítico sitúan en Xermade unha grande actividade nas primeiras épocas do poboamento de Galicia.  Dous na Pena Grande de Férvedes, en Lousada e outro no monte de Candamil ( Abrigo Curaceiro ). Son cavidades naturais entre rochas que serviron de morada e refuxio aos primeiros habitantes de Xermade. Ao pé do primeiro destes xacementos, da Pena Grande de Férvedes, atopouse a manifestación artística máis antiga coñecida ata hoxe en Galicia; o colgante de Férvedes, unha peza ornamental do Paleolítico superior de máis de 17.000 anos de antigüidade. É un pequeno colar de pedra decorado cun trazo recto en ámbalas dúas caras.

A grande cantidade de medoñas son outro claro exemplo do megalitismo. Destaca pola súa extensión a necrópole de Lousada, na Abelleira, que é un conxunto de medoñas na que se atoparon restos megalíticos ( por exemplo, puntas de frechas ).

Os castros son manifestacións da cultura celta. Son significativos os castros de Xemaré e das Testas (en Burgás ), a Aira dos Mouros e O Castro ( en Cabreiros ), o Castro da Igrexa ( en Cazás ), Castrorramil ( en Momán ), Castrillán, Sucastro e A Graña ( en Roupar ) e o Monte do Castro ( en Miraz ).

A Vila Romana da Graña, deixa entrever restos un hipocausto ( único no interior da provincia de Lugo ), que indica que puido ser unha “villae” ( residencia dun patricio romano ), que conxuga estancias nobres e instalacións para a transformación e almacenamento de produtos agropecuarios.

Dos pobos xermanos quedan numerosas mostras na toponimia.

IDADE MEDIA: Xermade era encrucillada de camiños. O Camiño Real da Carba, entre Mondoñedo e Ferrol, foi unha importante vía de comunicación medieval que se atopaba nestas terras cos camiños que unían Lugo e Betanzos con Viveiro.

IDADE CONTEMPORÁNEA:

ESCOLA HABANERA DE ROUPAR : É un fermoso e emblemático edificio, símbolo da preocupación que pola cultura tiveron os emigrantes da parroquia de Roupar na segunda década

do século XX.  Recentemente restaurada e acondicionada, a edificación alberga hoxe o centro socio-cultural da parroquia de Roupar de Arriba.  Está situada xunto á igrexa parroquial .

CASA DA TORRE DE ROUPAR: Antiga morada do Conde de Amarante, hoxe é vivenda rural.

ESCOLA DE CABREIROS : Antigo colexio e hoxe local social dos veciños da parroquia.

PASOS DA PONTENOVA :  Situados preto da Charca dos Patelos, e que servían para vadear o camiño anegado polo río nas enchentas.

PONTE DE ISABEL II, sobre o río Trimaz en Cabreiros.